- Γουρνιά
- Αρχαία πόλη της Κρήτης, στη βορειοανατολική περιοχή του νησιού, κοντά στον κόλπο του Μεραμπέλλου. Η μινωική ονομασία της Γ. παραμένει άγνωστη. Η πόλη, μακριά από τα μεγάλα ανάκτορα της εποχής, δέσποζε στον λεγόμενο Ισθμό της Ιεράπετρας, με το επίνειό της Παχιά Άμμος, ενώ τα νεκροταφεία της αποκαλύφτηκαν στην παραλιακή περιοχή του Σφουγγαρά. Η μόνη έως σήμερα γνωστή μινωική πολίχνη παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον δίνοντας μία εικόνα οργανωμένου οικιστικού συγκροτήματος των μινωικών χρόνων και άφθονες μαρτυρίες για την καθημερινή ζωή της νεοανακτορικής και της μετανακτορικής περιόδου. Ο οικισμός απλώνεται στις πλαγιές ενός χαμηλού λόφου, κοντά στη θάλασσα και είναι διευθετημένος σε τρία επίπεδα. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται ένα μικρό ανάκτορο στον τύπο των μεγάλων μινωικών ανακτόρων με κεντρική αυλή και διαμερίσματα, σειρές από αποθήκες και εργαστήρια· ένα πλάτωμα, στα νότια του ανακτόρου, ίσως χρησίμευε ως Αγορά· ένας ναΐσκος στα βόρεια του ανακτόρου, που είχε κατασκευαστεί στη μετανακτορική περίοδο, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ιερού κτίσματος, ανεξάρτητου από την ανακτορική κατοικία. Οι σωζόμενες πέτρινες κλίμακες και ίχνη για την τοποθέτηση ξύλινων κλιμάκων μαρτυρούν ότι ορισμένα σπίτια είχαν και δεύτερο πάτωμα. Πολλά σπίτια χρησιμοποιούσαν ως άνδηρο το δώμα του πλαϊνού χαμηλότερου σπιτιού, φαινόμενο που παρατηρείται ακόμα και σήμερα σε πολλές ελληνικές περιοχές.
Τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής περιλαμβάνουν ωραία πολύχρωμα κεραμικά με θαυμάσια νατουραλιστική διακόσμηση, κυρίως θέματα από τον θαλασσινό κόσμο, που έχουν αποδοθεί με πολλή ελευθερία, πήλινες σαρκοφάγους κ.ά., τα οποία προσφέρουν εντυπωσιακή εικόνα της τέχνης της νεοανακτορικής περιόδου.
Τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής στη μινωική πόλη Γουρνιά δίνουν εντυπωσιακή εικόνα της τέχνης της νεοανακτορικής περιόδου (Μουσείο του Ηρακλείου).
Τα Γουρνιά, που βρίσκονται στις πλαγιές ενός χαμηλού λόφου, είναι το μόνο γνωστό έως σήμερα οικιστικό συγκρότημα των μινωικών χρόνων.
Dictionary of Greek. 2013.